没错，虚拟现实真的上天了！VR卫星于今年8月发射

Рэспубл?ка Гватэмала
?сп.: República de Guatemala
Сцяг Герб
Г?мн: ?Guatemala Feliz?
Дата незалежнасц?	15 верасня 1821 (ад ?спан??)
Аф?цыйныя мовы	?спанская
Стал?ца	Гватэмала
Форма к?равання	Прэз?дэнцкая рэспубл?ка
Прэз?дэнт В?цэ-прэз?дэнт	Джым? Маралес Хуан Фуэнтэс Сорыя
Тэрыторыя
? Агулам	108 890 км2 (103-я ? свеце)
? % воднай паверхн?	0,4
Насельн?цтва Гватэмалы
? Ацэнка (2018)	17,2 млн.чал. чал. (69-я)
? Шчыльнасць	157 чал./км2
ВУП (ППЗ)
? разам (2018)	145 млрд долара? дол.
? На душу насельн?цтва	8 400 дол.
Валюта	Гватэмальск? кецаль
?нтэрнэт-дамен	.gt
Код ISO	GT
Код МАК	GUA
Тэлефонны код	+502
Часавы пояс	-6
А?тамаб?льны рух	справа[d]
Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

百度 随着2015年开始的广州“一江两岸三带”的夜景照明改造规划实施，珠江北岸24栋建筑动画演绎“广州故事”，又为广州这一座不夜城增加了新的夜景名片。

Гватэма?ла (?сп.: Guatemala), Рэспу?бл?ка Гватэма?ла (?сп.: República de Guatemala) — дзяржава ? Цэнтральнай Амерыцы. Мяжуе на захадзе ? по?начы з Мекс?кай, на па?ночным усходзе з Бел?зам, на ?сходзе ? па?днёвым усходзе з Гандурасам ? Сальвадорам; абмываецца водам? Ц?хага ак?яна ? Гандураскага зал?ва Карыбскага мора. Стал?ца — горад Гватэмала.

Па?днёвая, самая населеная частка — вулкан?чныя горныя ланцуг? ? нагор’? Кардыльера?. Самая вял?кая па колькасц? насельн?цтва дзяржава Цэнтральнай Амерык?. Дзяржа?ная мова — ?спанская. З’я?ляецца спадкаемцам цыв?л?зацы? майя ? ? наш час ?ндзейцы ? метысы складаюць большасць насельн?цтва кра?ны.

Самы вял?к? ? Цэнтральнай Амерыцы аб’ём ВУП, але ?зровень жыцця насельн?цтва невысок?. Эканом?ка мае сельскагаспадарчую спецыял?зацыю ? арыентуецца на ЗША. Уваходз?ць у Арган?зацыю Амерыканск?х дзяржа? (ААД), Цэнтральнаамерыканск? трохкутн?к.

Нацыянальнае свята — Дзень незалежнасц? (15 верасня).

Этымалог?я

Назва ?Гватэмала? паходз?ць ад ацтэкскага слова Cuauhtēmallān, якое азначае ?месца мног?х дрэ?? (хутчэй за ?сё, гаворка ?дзе пра дрэва Cuatli Eysenhardtia). Такой назвай гэтая тэрыторыя абавязаная ?ндзейск?м спадарожн?кам-саюзн?кам Педра дэ Альварада.

Геаграф?чнае станов?шча

Мяжуе з Сальвадорам на па?днёвым усходзе, Гандурасам на ?сходзе, з Бел?зам на па?ночным усходзе ? Мекс?кай на по?начы ? захадзе. Абмываецца Карыбск?м морам (Гандураск?я зал??) на ?сходзе ? Ц?х?м ак?янам на по?дн?. На ц?хаак?янск?м узбярэжжы размешчаны найболей папулярныя пляжы ? курортныя зоны (Монтэрыка, Сан-Хасэ, Рэталулеу), дзе, дзякуючы высок?м хвалям, добры в?ндсерф?нг

Прырода

возера Аматытлан

2/3 плошчы кра?ны займае нагор’е вышынёй 1000-3000 метра?. Яго па?ночна-усходняя частка — складкава-глыбавыя хрыбты ? плато (С’ера-Мадрэ), падзеленыя глыбок?м? дал?нам? рэк. На па?днёвым захадзе нагор’е складзена з вулкан?чных парод. Ёсць вулканы (Вулкан Такана — 4117 м — самы акты?ны вулкан, вулкан Тахумулька — 4217 м, вулкан Тэкуамбура, вулкан Фуэга — 3918, вулкан Чыкабаль, вулкан Агуа). на мяжы з Бел?зам — горы Майя, як?я не адносяцца да асно?най Кардыльеры. Бываюць разбуральныя землетрасенн?. На по?начы вапняковае узгорыстае плато Петэн. Узбярэжжы н?з?нныя. Карысныя выкапн?: нафта, н?кель, пол?металы, марганцавыя ? хромавыя руды, золата. Кл?мат трап?чнага пояса, пасатны, в?льготны. Частыя ?раганы. Сярэдняя тэмпература паветра на н?з?нах 23-27 °C, на м?жгорных плато 15-20 °C. Ападка? на ?сходн?х сх?лах нагор’я больш за 2000 мм, на ?нутраным плато, у м?жгорных дал?нах ? на ?збярэжжах 500—1000 мм за год. Рэк? мнагаводныя, багатыя г?драэнерг?яй; самыя значныя з ?х Усумас?нта ? Матагуа. З азёр найбольшыя ?сабаль, Атытлан, Петэн-?ца. На по?начы ? па ?збярэжжы Ц?хага ак?яна саванны ? хмызняковыя зарасн?к?, на н?жн?х сх?лах гор в?льготныя вечназялёныя лясы, вышэй — дубовыя ? хваёвыя лясы. На па?ночным усходзе размешчаны вял?зны мас?? в?льготных трап?чных лясо?, як?я ахо?ваюцца ? б?ясферным запаведн?ку Майя ? некальк?х нацыянальных парках. Усяго пад лесам ? хмызняком 40 % тэрыторы?. У трап?чных лясах шмат кашто?ных парод дрэ?: ка?чукавае, кампешавае, махагонавае, ружовае (з найкашто?нейшай дра?н?най), чорнае, зальзавае, бака?т. Жывёльны свет Гватэмалы тыповы для Цэнтральнай Амерык?: браняносцы, дз?кабразы, тап?ры, пумы. У кра?не жыве каля 2000 в?да? птушак, самая вядомая — квезаль (кецаль), жыхар в?льготных трап?чных лясо? з пышным? смарагдавым? пёрам? хваста. Нацыянальныя парк?: Тыкаль, Рыа-Дульсэ, Атытлан.

Г?сторыя

Панэль III у Канкуэне, адлюстро?вае к?ра?н?ка па ?м? Т’ах’ак’ Ча’ан

Тэрыторыя сучаснай Гватэмалы была заселеная як м?н?мум 13 тыс. гадо? таму. У 3 тыс.да н.э. на зямл? Гватэмалы прыйшл? плямёны майя-к?чэ, як?я займал?ся земляробствам (фасоля, кукуруза, гарбузы).У 1-м тысячагоддз? да н.э. на тэрыторы? Гватэмалы ?снавал? гарады-дзяржавы мая, на Гватэмальск?м нагор’? — дзяржа?ныя ?тварэнн? ?ншых плямён. Горад Тыкаль бы? найбуйнейшым цэнтрам цыв?л?зацы? мая: ме? плошчу 16 км2, каля 300 палаца? ? храма?; друг? цэнтр — Паленке. У X стагоддз? адбылася дэмаграф?чная катастрофа (выкл?каная, хутчэй за ?сё, прыродным? ? экалаг?чным? прычынам?), багатыя горада вымерл? ? надо?га зарасл? лесам. У X—XI стст. у Гватэмалу з Табаска прыйшл? тальтэк?, да як?х аднос?л?ся ? плямёны к?чэ, ? заваявал? цэнтральнае сугор’е.

Заваяванне тэрыторый ?спанцам? пачалося ? 1523-24 гадах на чале з Педра дэ Альварада. Племя к?чэ аказала ?спанцам супрац??, але с?лы был? няро?ным?. У б?тве на ?скра?не горада Кетцальц?нанга ? 1525 Альварада разграм?? К?чэ ? заб?? ?х правадыра Тэкум Умана. ?спанцы пачал? здабываць золата ? срэбра, ствараць плантацы?, атрымл?валь ?ндыга. У 1560 годзе ? складзе в?цэ-карале?ства Новая ?спан?я было ?творана генерал-кап?танства Гватэмала, у склад якога ?вайшла амаль уся тэрыторыя Цэнтральнай Амерык?.

У гады вайны за незалежнасць ?спанск?х калон?й у Амерыцы (1810—1826) народ Гватэмалы дамогся незалежнасц?. 15 верасня 1821 года была абвешчана незалежнасць Мекс?канскай ?мперы?, куды ?вайшла Гватэмала. 1823—1841 — у складзе Злучаных прав?нцый Цэнтральнай Амерык? са стал?цай у Гватэмале.

Наступнае стагоддзе прайшло ? барацьбе кансерватара? ? л?берала?, урады як?х напераменку выганял? ? вяртал? амерыканск?я кампан??, манаха? ? т.п. З 1840 па 1865 гады Гватэмалу узначальва? селян?н Рафаэль Карэа, як? абап?ра?ся на кансерватара?. Л?берал Баррыльяс, як? прыйшо? да ?лады ? 1871 годзе, горача жада? аднав?ць адз?ную дзяржаву Цэнтральнай Амерык? ? развяза? вайну з суседзям?, але ? б?тве супраць арм?? Сальвадора ? 1885 годзе бы? заб?ты. Пачатак ХХ стагоддзя прайшо? пад знакам чаргавання дыктатара?, што мел? падтрымку ЗША ? асаб?ста кампан?? ?Юнайтэд Фрут?.

У 1944 годзе прэз?дэнтам Гватэмалы ста? п?сьменн?к Хасэ Арэвала, як? павё? больш незалежную ад ЗША пал?тыку, у прыватнасц?, устанав?? дыпламатычныя аднос?ны з СССР. Сам Арэвала называ? сябе ?хрысц?янск?м сацыял?стам?. Наступны прэз?дэнт выгна? ?Юнайтэд Фрут?, тады амерыканцы правял? ваенную аперацыю ? зно? пераарыентавал? Гватэмалу на ЗША. У 1960—1996 гадах у кра?не ?шла грамадзянская вайна, якая суправаджалася масавым партызанск?м рухам, рэпрэс?ям? (у тым л?ку, спаленнем вёсак) з боку ?лада?.

Дзяржа?ны лад

Гватэмала — прэз?дэнцкая рэспубл?ка. Дзейн?чае канстытуцыя 1985 года (набыла с?лу ? 1986 годзе). К?ра?н?к дзяржавы ? ?рада — прэз?дэнт, якога выб?рае насельн?цтва. Вышэйшы закана?чы орган — аднапалатны Кангрэс Гватэмалы (158 дэпутата?), як? выб?раецца, як ? прэз?дэнт, на 4 гады. Ун?тарнае дзяржава, Падзяляецца на 22 дэпартамента. Трэць тэрыторы? прыпадае на па?ночны дэпартамент Петэн.

Беларуска-гватэмальск?я аднос?ны

Дыпламатычныя аднос?ны пам?ж Беларуссю ? Гватэмалай ?сталяваныя 11 сакав?ка 1993 г. Аб’ём узаемнага гандлю ? 2011 годзе скла? 20,5 млн долара? ЗША. Экспарт Рэспубл?к? Беларусь у Рэспубл?ку Гватэмала скла? 19,4 млн долара? ЗША, ?мпарт — 1,1 млн долара? ЗША.

Насельн?цтва

Полава-узроставая п?рам?да Гватэмалы, 2016

Першая па колькасц? насельн?цтва кра?на Цэнтральнай Амерык?. Сёння пры ацэнцы насельн?цтва Гватэмалы ф?гуруюць л?чбы ад 15,5 да 17,2 млн чал. Паводле падл?ка?, у 1900 годзе ? Гватэмале пражывала каля 885 тыс. чал, што роб?ць яе л?дарам па тэмпах росту насельн?цтва ? Заходн?м па?шар’? ? XX стагоддз? (амаль дваццац?разовы рост).

Касцёл у гарадку Зун?л

Сёння натуральны прырост, хоць ? запавол??ся, застаецца вельм? высок?м — 1,75 %, м?грацыйная змяншэнне — ?0,2 % (2017). У 2010 (дадзеныя перап?су) 41 % насельн?цтва складал? дзец? ? падлетк? да 15 гадо? (самая маладая кра?на Заходняга па?шар’я). Гватэмала адрозн?ваецца выключнай этн?чнай ? мо?най разнастайнасцю. Паводле перап?су 2010 года, каля 41,5 % насельн?цтва — гэта метысы (таксама вядомыя як ладына), як?я разма?ляюць на ?спанскай мове. Аналаг?чная доля карэнных гватэмальца? (41 %) з по?ным ?ндзейск?м радаводам (ва ?сёй Лац?нскай Амерыцы большы % ?ндзейца? тольк? ? Перу). Большасць ?ндзейца? — прадста?н?к? народа? майя, а менав?та: к?чэ (11,0 % ад агульнай колькасц? насельн?цтва), кекчэ (8,3 %), какчыкел? (7,8 %), мног?я ?ндзейцы разма?ляюць на адной з 21 мова? майя, большасць — на ?спанскай; 18,5 % гватэмальца? — белыя крэолы (нашчадк? ?спанца?). Давол? шматл?к?я нямецкая ? карэйская дыяспары. Катал?к? складаюць 47,6 % насельн?цтва, пратэстанты — 38,2 % (2012). Катал?цызм ?мкл?ва здае паз?цы? на карысць пратэстантызму. Гараджане, як?я складаюць 52,5 % усяго насельн?цтва (2017), сканцэнтраваны ? агламерацы? Гватэмалы (з прыгарадам? М?ска ? В?лья-Нуэва — каля 3 млн чал., 2015) — найбуйнейшым горадзе Цэнтральнай Амерык?. Друг? па памерах горад — Кетсальтынанга (130 тыс. чал.).

Гаспадарка

Грашовая адз?нка — кецаль. ВУП на душу насельн?цтва — каля 8400 даляра? (2018). Агульны ВУП складае 145 млрд долара? (2017) — найбуйнейшы ? Цэнтральнай Амерыцы. Каля паловы насельн?цтва жыве за мяжой беднасц?. Адмо?ны ?м?дж кра?не робяць наркагандль ? высок? ?зровень карупцы?. 10 % ВУП фарму?руецца пераводам? гватэмальца?, як?я працуюць за мяжой.

Сельскагаспадарчая спецыял?зацыя сфармавалася ? XIX стагоддз?: нямецк?я калан?сты разб?л? плантацы? кавы, амерыканская кампан?я ?Юнайтэд Фрут? стала вырошчваць бананы. Сёння ? аграрным сектары працуе палова гватэмальца? ? ён забяспечвае 40 % экспартных дахода?. Вырошчваюцца таксама цукровы трыснёг, гародн?на, кветк?. Цукровы трыснёг, кукуруза ? плады алейнай пальмы экспартуюцца ? мног?я кра?ны як сырав?на для б?япал?ва, што прыводз?ць да росту кошта? на прадукты харчавання (кукуруза разам з фасоляй складае аснову рацыёну).

У невял?к?х аб’ёмах здабываюцца золата, срэбра, цынк, кобальт ? н?кель. Разв?та лёгкая прамысловасць, швейнай прадукцыя экспартуецца. Вывозяцца вырабы ручной працы. Пасля сканчэння грамадзянскай вайны разв?ваецца м?жнародны турызм, найбольшай папулярнасцю ? турста? карыстаецца горад майя Тыкаль.

Некаторыя ц?кав?нк?

• По?ная назва стал?цы — Нуэва Гватэмала-дэ-ла-Асунсьён
• Прырода Гватэмалы як бы помсц?ла за абрабаваных ? зняволеных ?ндзейца?. У 1541 годзе вулкан Агуа вывергну? паток? к?пячай вады ? бруду ? зн?шчы? першую ?спанскую стал?цу Гватэмалы. У 1773 яшчэ адна стал?ца, Антыгуа — культурны ? ун?верс?тэцк? цэнтр — была разбурана землятрусам ? вывяржэннем вулкана. Тады стал?цу перанесл? ? цяперашн? горад Гватэмала, ? нетры кра?ны нарэшце спын?л? ?помсту?.
• Па паказчыку ?ЧР у 2014 годзе была 31-й сярод 33 кра?н Лац?нскай Амерык?

Гл. таксама

• Дзень Мёртвых
• Оскар Айзек

Л?таратура

• Гватэмала // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 5: Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашко? ? ?нш. — Мн. : БелЭн, 1997. — Т. 5. — 576 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0090-0 (т. 5).

Спасылк?

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Гватэмала