华人富豪榜：王健林超李嘉诚1亿美元成亚洲首富

Горад Гюмры арм.: ??????? Сцяг Герб Кра?на Армен?я Марз Шырак Каардынаты 40°47′ пн. ш. 43°50′ у. д. К?ра?н?к Vardan Ghukasyan[d] Першая згадка 7 стагоддзе да н.э. Горад з 1837 Плошча 46,2 км2 Вышыня цэнтра 1500 м Насельн?цтва 146 тыс. чалавек (2010) Шчыльнасць 5,527 чал./км2 Часавы пояс UTC+4, летам UTC+5 Тэлефонны код +374 (312) Паштовыя ?ндэксы 3101-3126 А?тамаб?льны код 45 am Аф?цыйны сайт www.gyumricity.am Гюмры на карце Армен??

Медыяфайлы на В?к?схов?шчы

Гюмры (арм.: ???????, да 1840 г. — Кумайры, у 1840—1924 — Александропаль, у 1924—1991 — Лен?накан) — друг? па вел?чын? горад у Армен??, размешчаны за 126 км ад Ерэвана, на Шыракск?м плато, на ?сход ад рак? Ахуран. Цэнтр марза Шырак.

Геаграф?я

Сучасны Гюмры, як? захава? у сабе рысы старажытнага горада, размешчаны на вышын? 1550 метра? над узро?нем мора, у па?ночна-заходняй частцы Армен??. Знаходз?цца ? 8—9 бальнай сейсм?чнай зоне. Гюмры перасякаецца цясн?нам? Чэркез, Джаджур ? ?нш.

Рэльеф ра?н?нны, пакрыты азёрам?, рэкам? ? лававым? мас?вам? магутнасцю ? 350 метра?. Расл?ннасць стэпавая. У рачных дал?нах растуць акацыя, клён, ясень ? ?нш.

Кл?мат засушл?вы. З?мой бываюць моцныя маразы да ?41 градуса па Цэльс??. Летам пара?нальна горача: да 36. На працягу года выпадае трох? ападка? (у сярэдн?м 500 мм). Паветра адрозн?ваецца гаючым? ?ласц?васцям?. На працягу года Гюмры атрымл?вае каля 2500 гадз?н сонечнага святла ? цяпла.

Наваколл? Гюмры багатыя буда?н?чым? матэрыялам? — туфам, базальтам, дыятам?там?, гл?най, а таксама ?радл?вым? чарназёмным? глебам?.

Па прамой л?н?? ад Гюмры да Чорнага мора — 196 км, да Касп?йскага — 384 км.

Г?сторыя

Антычнасць

Горад знаходз?цца ? цэнтральнай частцы г?старычнай Армен??, у раёне Шырак. На думку археолага?, першыя пасел?шчы на тэрыторы? сучаснага Гюмры з’яв?л?ся ? бронзавым веку. У да?н?ну ме? назву Кумайры. Некаторыя вучоныя звязваюць гэтую назву з назвай к?мерыйца? — плямёна?, як?я ?варвал?ся на заходн?я бераг? Чорнага мора з Усходне-Е?рапейскай ра?н?ны ? м?гравал? па л?н?? Кумайры — Карс — Карын — Камах — Гам?рк (VIII ст. н. э.). Як адзначы? Я. Манандян, горад бы?, в?даць, цэнтрам гэтага саюза к?мрыйска-ск?фск?х плямёна?, як?я рассял?л?ся ? старажытнаармянск?х абласцях Вананд, Шырак ? Айрарат, ? назва яго мае этн?чнае паходжанне (ад ?мя к?мерыйца Г?м?ррай). Ва ?рарцк?х хрон?ках VIII ст. да н.э. неаднаразова згадваюцца паходы ? раён Гюмры (кра?на Эрыах?, армянск? Шырак).

На думку шэрага г?сторыка?, назва ?вял?кага, кв?тнеючага ? шматлюднага горада?, як? згада? старажытнагрэчаск? г?сторык Ксенафонта ? ?Анабас?се? — Гюмн?ас (Γυμνι??), варта рэканструяваць як Гюмрыас (Γυμρι??) ? атаясамл?ваць горад з Гюмры. У сярэдн?я вяк? Гюмры, вядомы тады як Кумайры, ужо бы? вял?к?м пасел?шчам.

У армянск?х крын?цах Кумайры ?першыню згадваецца а?тарам VIII стагоддзя Гевондам у сувяз? з па?станнем 773—775 гадо? супраць арабскага панавання. У 885—1045 гадах — частка Армянскага царства Баграта?.

У складзе Перс??

У 1555 годзе Кумайры разам з усёй Усходняй Армен?яй бы? далучаны да Перс??.

У складзе Рас?йскай ?мперы?

У 1801 годзе мясцовасць Шырак была занятая руск?м? войскам?. Пасля руска-перс?дскай вайны 1804—1813 гадо? Гюмры ? л?ку ?ншых армянск?х гарадо? трап?? у склад Рас?йскай ?мперы?. Першы пост руск?х казако? з’яв??ся каля Гюмры ? 1804 годзе. Горад адыгра? значную ролю ? разв?цц? далейшых наступальных дзеяння? арм?? Рас?йскай ?мперы? на тэрыторы? Усходняй Армен??.

У 1837 годзе на тэрыторы? Гюмры была заснавана руская крэпасць, у гэтым годзе яе наведа? М?калай I, заснава? правасла?ную царкву, а таксама перайменава? Гюмры ? Александропаль у гонар сваёй жонк? ?мператрыцы Аляксандры Фёдара?ны. У 1840 годзе Александропаль бы? аф?цыйна абвешчаны павятовым горадам Груз?на-?мерэтынскай губерн?, у 1850 годзе ста? цэнтрам Александрапольскага павета Эрыванскай губерн?. У 1853 годзе падчас Крымскай вайны каля горада адбыл?ся жорстк?я ба? пам?ж войскам? Рас?йскай ? Асманскай ?мперый.

Пасля заключэння Парыжскага м?рнага дагавора ? 1856 годзе Александропаль, будучы памежным горадам-крэпасцю, ста? таксама значным цэнтрам гандлю ? рамёства?.

З 1898 года Александропаль ста? важным чыгуначным вузлом дзякуючы буда?н?цтву чыгуначных л?н?й Тыфл?с — Александропаль, Александропаль — Карс (1899), затым Александропаль — Ерэван (1900), працягнутых у 1906 годзе да Джульфы ? далей да Тэбрыза. У 1899 годзе было вырашана пачаць буда?н?цтва дадатковай ветк? ад Тыфл?са да Карса, а ? 1913 годзе л?н?я ад Карса да Сарыкамыша была працягнута. Гэта стала пераломным момантам у сацыяльна-эканам?чным ? культурным жыцц? горада.

У дасавецк? перыяд Александропаль бы? пераважна рамесным горадам. У Александропал? было шмат крам, вял?к?х ? малых крам, рынка?.

У канцы XIX стагоддзя ? горадзе было каля 32 200 жыхаро?. Пасля Тыфл?са ? Баку Александропаль л?чы?ся трэц?м па вел?чын? ? значнасц? гандлёвым ? культурным цэнтрам Па?днёвага Ка?казу. У гэты перыяд у горадзе працавала каля 10 школ ? школ.

Дэмакратычная Рэспубл?ка Армен?я

У канцы Першай сусветнай вайны, у ма? 1918 года, Александропаль бы? захоплены туркам?. У снежн? таго ж года ён вярну?ся ? Армен?ю. У барацьбе за ?сталяванне савецкай улады ? Армен?? асабл?вае месца займае ?нсп?раванае бальшав?кам? майскае па?станне чыгуначн?ка? ? рабочых дэпо Гюмры ? 1920 годзе. Яе к?ра?н?кам? был? Баграт Гарыбджанян, Ягор Севян, Сарк?с Мусаелян (бы? расстраляны). Падчас армяна-турэцкай вайны, кал? 7 л?стапада 1920 года армянск?я войск? пацярпел? паражэнне пад Эрзурумам ? пак?нул? Александропаль, урад парты? Дашнакцуцюн кап?тулява? ? 2 снежня 1920 года падп?са? Александропальск? м?рны дагавор, пагадненне з Турцыяй, у як?м Се?рскае пагадненне было прызнана ануляваным ? задаволены турэцк?я тэрытарыяльныя прэтэнз??. Савецкая Армен?я не прызнала гэтую дамову. Паводле Маско?скага дагавора 1921 года горад Александропаль ? ?сходняя частка Александропальскага павета Эрыванскай губерн? был? перададзены Турцыяй Армянскай ССР.

Савецк? перыяд

У 1924 годзе Александропаль, бы? перайменаваны ? Лен?накан.

Горад моцна пацярпе? ад землятрусу 22 кастрычн?ка 1926 года.

У гады Другой сусветнай вайны 1941—1945 гадо? Лен?накан бы? стратэг?чным памежным горадам ? рыхтава?ся да абароны. Недалёка ад Лен?накана мяжа з Турцыяй праходз?ла па рацэ Ахуран, якая выцякае з возера Арп?, ? кал? пачалася вайна, гэтая тэрыторыя стала прычынай шматл?к?х правакацый з боку Турцы?. Непасрэдна перад нападам Герман?? на СССР адной з найважнейшых задач савецкай знешняй пал?тык? было недапушчэнне магчымага ?дзелу Турцы? ? вайне на баку Герман??. З 1941 года знешняя пал?тыка Турцы? была пранямецкай, за чатыры дн? да нападу Герман?? на СССР бы? падп?саны дагавор аб германа-турэцк?м сябро?стве. Некаторыя г?сторык? сцвярджаюць, што да згаданага пагаднення бы? прыкладзены звышсакрэтны пратакол, як? прадугледжва? уступленне Турцы? ? вайну супраць СССР на баку Герман?? ? выпадку падыходу вермахта на стратэг?чны рубеж Архангельск-Астрахань. Перад пачаткам Стал?нградскай б?твы летам 1942 года Турцыя маб?л?завала свае войск? перад ракой Ахур’ян ? пачала рыхтавацца да наступу. Важныя аб’екты Лен?накана был? зам?н?раваны ? ? выпадку нападу был? б л?кв?даваны. З?мой 1943 году з Стал?нградскай б?твы пераможцам выйша? Савецк? Саюз. Турцыя змян?ла сваю стратэг?ю ? ?ступ?ла ? вайну супраць Герман?? ? лютым 1945 г., кал? стала в?давочна, што паражэнне Герман?? будзе непазбежным.

У снежн? 1988 года горад моцна пацярпе? у вын?ку катастраф?чнага Сп?такскага землетрасення.

Незалежная Армен?я

У пачатку 1991 годзе горад Лен?накан бы? перайменаваны ? Кумайры, а пасля абвяшчэння незалежнасц? Армен?? (21 верасня 1991) — у Гюмры.

25 чэрвеня 2016 годзе горад наведа? Папа Франц?шак, як? адслужы? л?тург?ю на гало?най плошчы горада.

Насельн?цтва

Год Колькасць 1829 600 ± 50 1830 4 000 ± 500 1850 15 000 ± 1 000 1873 20 000 ± 1 000 Год Колькасць 1897 30 600 ± 100 1914 51 300 ± 100 1923 58 600 ± 100 1939 67 700 ± 100 Год Колькасць 1959 108 400 ± 100 1970 164 966 1979 207 000 ± 1 000 1988 238 000 ± 1 000 Год Колькасць 1989 122 587 2001 150 917 2011 121 976

Гарады-пабрац?мы

• Александрыя, ЗША
• Салон?к?, Грэцыя
• Нарда, ?тал?я
• Крэтэй, Францыя
• Маздок, Рас?я
• Дамадзедава, Рас?я
• Азаску, Браз?л?я
• Пло?дз??, Балгарыя
• П?тэшты, Румын?я
• Эшф?лд, Вял?кабрытан?я
• Кордава, Аргенц?на
• Лаваль (Квебек), Канада
• Беласток, Польшча
• С?янь, К?тай

Вядомыя асобы

• Юрый Нарайрав?ч Варданян
• Сяргей М?калаев?ч Мартына? — М?н?стр замежных спра? Рэспубл?к? Беларусь
• Валянц?н П?л?пав?ч Жданов?ч (1907—1975) — беларуск? арх?тэктар.

Славутасц?

• Станцыя Гюмры

Спасылк?

• На В?к?схов?шчы ёсць медыяфайлы па тэме Гюмры